Waarom werk je als kwaliteitsdeskundige in je eigen afdeling? En zit een gang verderop iemand zich druk te maken om veiligheid? Terwijl weer andere collega’s met productiviteit en betrouwbaarheid bezig zijn? Volgens Erik Hollnagel is dat heel goed verklaarbaar. In zijn boek Synesis legt hij uit hoe dat zo gekomen is en waarom zo’n versplinterde aanpak niet meer werkt. Een intrigerende nieuwe kijk op hoe wij onze organisaties beter kunnen besturen en veranderen in de dynamische realiteit van de moderne wereld.
Erik Hollnagel is in kleine kring wereldberoemd als grondlegger van het nieuwe perspectief op veiligheid, Safety II. Zoals gezondheid meer is dan het ontbreken van ziekten, zo is veiligheid niet alleen het ontbreken van incidenten en fouten. In zijn laatste boek, Synesis, zoomt hij uit van het veiligheidsperspectief en schetst hij een overkoepelende aanpak voor veranderen in de moderne tijd.
De versplintering in de aanpak van organisatiebesturing is enerzijds te verklaren door de ontstaansgeschiedenis van de verschillende disciplines. Doordat zij op verschillende tijden en plaatsen ontstonden, ontwikkelden zich specialismen met ieder hun eigen methodiek, instrumenten, afdelingen en professionals. Daarnaast speelt de beperkte menselijke cognitie een rol: onze hersenen kunnen de complexiteit van de huidige organisaties simpelweg niet aan. We gaan liever de diepte van de details en detailproblemen in dan dat we naar de organisatie in de volle breedte en in zijn veranderlijke omgeving kijken.
Oplossingen die tot begin twintigste eeuw in de relatief stabiele omgeving werkten, voldoen niet meer in de huidige dynamische en onvoorspelbare wereld. Niet alleen de wereld om ons heen, maar ook onze organisaties zijn gaandeweg steeds complexer geworden. Processen zijn verstrengeld en draaien we ergens aan een knopje dan zorgt dat ervoor dat elders in de organisatie ook van alles verandert. En tot slot: ervan uitgaan dat de omstandigheden gelijk blijven terwijl wij met onze verandering bezig zijn, is eenvoudigweg niet realistisch.
Maar… hoe dan? In de moderne wereld met zijn complexe organisaties en dynamische omgevingen moeten we een nieuwe weg inslaan, naar een integrale benadering. Hollnagel noemt dat synesis: een stapje achteruit doen en het geheel overzien vanuit verschillende gezichtspunten. Geen ellenlange plannen schrijven, maar met elkaar stap voor stap op weg in een gezamenlijk uitgestippelde richting. Waarbij het pad nooit eindigt en de reis net zo belangrijk is als het doel.
Mijn tip: lees dat boek!
Sophie Ouboter, lid programmacommissie Zorg van het Nederlands Netwerk voor Kwaliteitsmanagement, zelfstandig SIRE-onderzoeker/adviseur veiligheid & kwaliteit in de zorg