Een Rijnlands kernwoord bij alles wat we doen, maar zeker ook in de politiek, is ‘vertrouwen’. Wanneer systemen gebouwd worden op wantrouwen, gaat het fout. De Toeslagenaffaire heeft dat erg duidelijk gemaakt. Er zijn gelukkig lichtpuntjes: het schijnt dat de nieuwe Omgevingswet die in 2022 van kracht wordt, uitgaat van vertrouwen. Er is nog hoop… Immers de basisgedachte is dat je pas vertrouwen van mensen krijgt als je het zelf eerst geeft.
Waar is vertrouwen op gebaseerd? Wat draagt bij aan vertrouwen? Onlangs hoorde ik oud-minister Ernst Hirsch Ballin zeggen: ‘Expertise draagt bij aan vertrouwen’. En aan die expertise schort het vaak. Ik hoor minister Hugo de Jonge met enige regelmaat dingen zeggen over de coronacrisis waarbij ik me afvraag of hij (en in het verlengde daarvan, zijn ambtenaren) wel voldoende expertise in huis heeft. Zo lijkt het vaak te ontbreken aan basale statistische kennis. De befaamde PRC-test heeft een hoge specificiteit (99%), maar een iets lagere sensitiviteit (85%). Dan valt snel uit te rekenen dat de positief voorspellende waarde van een test ergens in de buurt van de 75% ligt. Dus ruwweg 25% van de mensen die positief getest worden, heeft geen COVID-19. Bij de huidige grote aantallen tests zijn dat dus duizenden mensen per dag die een ‘fout-positieve’ boodschap krijgen en dan ten onrechte in quarantaine gaan! Bij de coronasneltesten ligt de sensitiviteit nog wat lager (80%) en is de kans op fout-positief mogelijk groter dan die op goed-positief. Wel wordt pakweg 98% correct negatief getest. Deze toelichting hoor je zelden van bewindslieden.
Niet alleen bij de ministeries ontbreekt vaak de benodigde expertise, ook in het parlement is die ver te zoeken. Wie een Tweede Kamerlid met bijvoorbeeld IT-expertise zoekt, vindt er een stuk of drie. Op 150 kamerleden is dat zorgwekkend weinig, want veel draait om IT en als er iets fout gaat, is dat vaak te wijten aan falende IT-systemen. Lenin schijnt ooit gezegd te hebben: ‘Heb vertrouwen, maar controleer wel’. Dat controleren is een belangrijke taak van ons parlement, maar met te weinig expertise is die taak lastig uit te voeren.
De kwaliteit van de politiek is dus mede gebaseerd op vakkennis van ministers, ambtenaren en leden van het parlement. Als die vakkennis toegepast wordt, kunnen we als burgers vertrouwen schenken aan onze regering.
Kees de Vaal, zelfstandig adviseur, docent en principal auditor.