In een recente uitzending van Nieuwsuur meldt de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) dat men twijfelt aan de kwaliteit van de certificaten waarop de dienst doorgaans vertrouwt. Daardoor is de veiligheid in de sectoren waar de ILT op toeziet niet gegarandeerd. Dit probleem speelt niet alleen in de leefomgeving en bij transport, maar overal waar de overheid certificatie inzet als ondersteuning van het toezicht.
Het ministerie van Economische Zaken heeft het overheidsbeleid in 2016 voor het laatst uiteengezet in het zogeheten kabinetsstandpunt over certificatie en accreditatie. Deze nota is een verdienstelijke beschrijving van de status quo, maar brengt de rommelige uitvoeringspraktijk niet naar een hoger plan. Zelfs een eerdere noodkreet van drie grote toezichthouders, waar onder de ILT, werd minzaam genegeerd. De calamiteiten die Nieuwsuur nu aanvoert als onderbouwing van falend overheidstoezicht zijn onderdeel van een lange reeks incidenten, die al eerder zijn geanalyseerd, onder andere door de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Tot op heden heeft dit niet geleid tot een krachtige aanpak van de gebreken in het stelsel van certificatie als onderdeel van het overheidstoezicht.
Om de belangrijkste gebreken te herstellen zijn niet eens grote ingrepen nodig, zie ook de Conclusies en aanbevelingen:
- Stop met de variant systeemcertificatie als onderdeel van het overheidstoezicht. Deze variant ziet niet toe op de resultaten (producten en diensten), maar op de interne organisatie van de certificaathouder, en laat teveel ruimte voor window dressing.
- Beperk de concurrentie tussen certificatie-instellingen. Wijs per beleidsterrein slechts één bevoegde instelling aan; dat voorkomt dat certificaathouders op zoek gaan naar de soepelste certificeerder.
- Verbeter de informatie-uitwisseling tussen de rijkstoezichthouder en de certificatie-instellingen. Schakel de wettelijke inperkingen hiervan (o.a. vertrouwelijkheid) uit in het aanwijzingsbesluit.
- Draag de Raad voor Accreditatie (RvA, een bij wet ingesteld zelfstandig bestuursorgaan) op de certificatie-instellingen beter te controleren. De instrumenten hiervoor zijn beschikbaar en bewezen effectief, maar de RvA is huiverig om ze toe te passen.
Deze maatregelen kunnen snel worden doorgevoerd, bijvoorbeeld met behulp van een model-besluit dat bij elke aanwijzing van een certificatie-instelling verplicht wordt toegepast.
Uit de samenvattingen van product-, systeem– en persoonscertifcatie blijkt dat de ministeries zich sinds 2016 weinig hebben aangetrokken van het kabinetsstandpunt over certificatie en accreditatie. Het overheidstoezicht op de veiligheid is toen deels uitbesteed aan de private markt, echter zonder de daarvoor essentiële regiefunctie voor de overheid in te vullen, laat staan dat de regie is genomen. Deze vrijblijvendheid moet nu snel worden opgeheven.