Weinigen zullen nog twijfelen aan de menselijke invloed op klimaatverandering. Tal van factoren hebben er in de afgelopen eeuw aan bijgedragen dat de uitstoot van broeikasgassen steeds verder toenam en heeft geleid tot een significante stijging van de gemiddelde temperatuur op aarde. Het leek een lange-termijn probleem, maar inmiddels zijn de gevolgen van klimaatverandering steeds zichtbaarder: extreme weersomstandigheden, zeespiegel­stijging en verschuivende klimaatzones. In het jaarlijkse ‘Global Risks Report’ van het World Economic Forum (Davos) blijkt dat topmanagers in het bedrijfsleven en bij de overheid klimaatgerelateerde risico’s als de ernstigste zien in de komende twee jaar en met name voor de komende tien jaar. Alles hens aan dek dus om verdere klimaatverandering tegen te gaan en ons aan te passen aan de gevolgen die voor een deel onontkoombaar zijn geworden. Het eerste valt onder de noemer mitigatie: maatregelen om klimaatverandering en de effecten daarvan te beperken ofwel het voorkomen van een situatie die je niet (meer) kunt beheersen. Het tweede wordt aangeduid met adaptatie: het proces van aanpassing aan het actuele of verwachte klimaat en de effecten daarvan ofwel het beheersen van een situatie die je niet (meer) kunt voorkomen. Al met al gaat dit grote invloed hebben op de inrichting van de maatschappij en onze wijze van produceren en consumeren. 

Klimaatverandering en standaarden

Het wereldwijde web van normen, ook wel aangeduid met ‘technische afspraken’, is het vaak weinig zichtbare cement van onze maatschappij. Ze zorgen voor samenhang en afstemming, bevorderen handelsrelaties, vergemakkelijken tal van processen, zorgen voor een ‘level playing field’ en dragen bij aan economische en technologische vooruitgang. Samen met de methodieken voor conformiteitsbeoordeling (certificatie, keuring) en de metrologische standaarden (de meter en de kilogram) vormen ze de onmisbare ‘kwaliteitsinfrastructuur’ voor de geïndustrialiseerde samenleving. Zonder deze infrastructuur past het boutje van de ene fabrikant niet op het moertje van de andere, werken bankpassen niet bij geldautomaten in verre buitenlanden en is communicatie via de mobiel, e-mail of LinkedIn onmogelijk. Normen weerspiegelen wat de maatschappij belangrijk vindt om te regelen en gelukkig is dat allang meer dan alleen economisch gewin; normen zijn inmiddels ook essentieel voor het realiseren van veiligheid, gezondheid en milieukwaliteit. Niet voor niets hanteert NEN momenteel het motto ‘de waarde van normen’. Normen moeten zich aanpassen aan veranderende maatschappelijke wensen, uitdagingen en waarden, dus ook aan klimaatverandering. 

Met de publicatie van de eerste editie van ISO 14001 in 1996 heeft ISO al een wereldwijd toepasbare managementmethodiek aangereikt om verantwoord om te gaan met de milieu­effecten van de bedrijfsvoering van commerciële en overheidsorganisaties. In de ISO 14000-serie zijn later ook normen gepubliceerd die belangrijk zijn in het kader van mitigatie van klimaatverandering, zoals de ISO 14064 voor monitoring van broeikasgasemissies. In Nederland wordt die onder meer toegepast in het kader van de CO₂-prestatieladder. 

Meer recent zijn er ook normen voor adaptatie gepubliceerd in de ISO 14090-reeks, zoals de ISO 14091 voor het beoordelen van klimaat­risico’s en ISO/TS 14092 voor plannen en implementeren van klimaatadaptatiemaat­regelen. Momenteel wordt gewerkt aan de ISO 14002-3 met uitgebreide richtlijnen hoe ­mitigatie van en adaptatie aan klimaatverandering onderdeel te laten zijn van een milieumanagementaanpak volgens ISO 14001.

Nationaal en Europees is NEN betrokken bij uitgebreide normalisatieprogramma’s op het gebied van adaptatie. In opdracht van de Europese Commissie is geïnventariseerd wat de impact is van veranderende klimaatdata (hittestress, windsterktes, overstromings­risico’s) op normen voor infrastructuur en gebouwen. Veel van deze normen zullen de komende jaren moeten worden aangepast om ervoor te zorgen dat kwetsbare en vitale infrastructuur toekomstbestendig blijft. Nationaal wordt nauw samengewerkt met andere instituten binnen OSKA: het Overleg Standaarden Klimaatadaptatie.