Met de intrede van de disruptieve digitale vierde industriële revolutie in een complexe, snel veranderende en onduidelijke (VUCA) omgeving is het bewustzijn van de mens aan het verschuiven. Men wordt er zich van bewust dat niet alles meer maakbaar, voorspelbaar en beheersbaar is. Er is meer aandacht gekomen voor complexiteit en emergentie. Dit jaar heb ik de zwerm spreeuwen vaak voorbij zien komen. Door die bewustzijnsverschuivingen ontstaan nieuwe organisatiemodellen (Laloux), die naar mijn mening een andere invulling van de kwaliteitsfunctie vergen.
De bewustwording van de VUCA-omgeving bracht de ontwikkeling van wendbare (agile) organisaties. Daarin richt men zich op zelfsturing in autonome groepen en op het verhogen van de betrokkenheid en motivatie van medewerkers. Maar ook op de ontwikkeling van ‘cyane’ of holistische organisaties, die zich op het tot nu toe hoogste bewustzijnsniveau bevinden. In cyane organisaties is de hiërarchische structuur vervangen door zelforganisatie en -sturing. Karakteristieken zijn onder andere vertrouwen, vrije informatie, beslissingsmacht bij iedereen, continu leren, gelijke waarden en heelheid. In dit bewustzijnsstadium ziet men een organisatie als een complex, adaptief en responsief systeem, met interacties tussen interne en externe actoren (holons), die leiden tot emergente eigenschappen en innovaties.
In mijn column van 2018 gaf ik aan dat in agile organisaties de kwaliteitsmanager van blauw naar groen moest veranderen (veranderkleuren van De Caluwé en Vermaak). Aan deze ontwikkeling is de QM-discipline Agile Quality Management te koppelen, waarbij de kwaliteitsfunctie in plaats van systemen, mensen en sociale verbanden (cultuur) centraal stelt en zich richt op het lerend vermogen van de medewerker en op samenwerking.
Ook bij cyane organisaties zie ik een rol voor de kwaliteitsfunctie. Hier een ‘witte’ kwaliteitsfunctionaris die de organisatie in de dynamiek van de omgeving benadert en onder andere op zoek gaat naar zwakke signalen die de toestand van het complexe systeem kunnen beïnvloeden en ‘agent-based modeling’ gebruikt om orde in de chaos te ontdekken. Een toepassing in het kader van Quality 4.0.
Bij het cyane bewustzijnsstadium past mijns inziens Holistic Quality Management als nieuwe QM-discipline, waarbij er een relatie is met complexiteitsdenken, chaostheorie, holocratie, chaordisch organiseren (Nicoline Mulder) en het gedachtegoed van Ken Wilber (AQAL).
Ik wil de kwaliteitsgemeenschap oproepen om beide nieuwe QM-disciplines te gaan verkennen en vorm te geven en daarbij de rollen en competenties van de kwaliteitsfunctie te definiëren.
Cees Beek, eigenaar adviesbureau QAdraat en lid NNK-bestuur.