Everything that is really great and inspiring is created by the individual who can labor in freedom’ – Albert Einstein
De quotes van grote denkers, onderzoekers en succesvolle zakenmensen worden vaak verdraaid om beter te passen op een tegeltje. In dit artikel is echter niks minder waar. In zijn boek ‘Out of My Later Years’, beschrijft Einstein het immense belang van creativiteit en vrijheid, en de schadelijke effecten die processen uitsluitend gebaseerd op efficiëntie hebben op het functioneren op de mens. Denk hierbij aan scholen waarbij te veel nadruk gelegd wordt op prestatie in plaats van ontwikkeling.
Volgens Einstein hoort de mens zo veel mogelijk vrijheid te krijgen in zijn creativiteit. Alleen dan kan hij zich laten sturen door zijn instincten en morele overwegingen waarbij maximaal geluk bereiken een doel is, en het minimaliseren van schade aan anderen de manier waarop. Zo krijgen onze (verborgen) talenten de kans om tot uiting te komen op de meest indrukwekkende manieren.
ManualMaster gelooft dat deze vrijheid ook cruciaal is voor een succesvolle bedrijfsvoering. Fred Vahlkamp vertelt hoe hij inspiratie hiervoor heeft gevonden in de artotheek van Gorinchem. ‘Wanneer je tussen de schitterende kunstwerken staat, zie je dat de kunstenaar de mogelijkheid kreeg om zijn hart en ziel in het werk te steken. Die vrijheid om werk te creëren op basis van wat men zelf voelt en wat hij op dat exacte moment wil maken, deze ongeremdheid, is een situatie waarin men optimaal zijn talenten kan toepassen.’
Het zijn niet enkel kunstenaars die profiteren van vrijheid in hun werkzaamheden. Ook vanuit de wetenschap is er al jaren volop ondersteuning voor deze manier van denken waarbij vrijheid, ook wel autonomie, leidt tot betere resultaten. Volgens een onderzoek van M. Gagné, C. Senécal en R. Koestner, uitgevoerd als samenwerking tussen Psychology University of Rochester en McGill University te Montreal, is een hoge mate van autonomie een belangrijke factor in hoe impactvol medewerkers hun werk inschatten. Dit is vervolgens één van de factoren die leidt tot groter geluk op de werkvloer.
Ook komt deze focus op vrijheid overeen met de Self-Determination Theory (SDT), waarbij keer op keer bewezen wordt dat een voldoende mate van autonomie, competentie (geloof in eigen kunnen) en relatie (sociale verbondenheid) leidt tot betere prestaties op de werkvloer, op school, of zelfs op persoonlijk vlak (zoals bij het stoppen met roken).
Waarom (niet)?
Hoewel het belang van vrijheid op de werkvloer dus van alle hoeken, van kunst tot de wetenschap, bevestigd wordt, weten bedrijven de vruchten van deze werkhouding vaak nog niet te plukken. ‘Werknemers worden vaak beperkt door regelgeving en moeten presteren onder het toeziend oog van hun aansturende managers. De autonomie wordt hen op die manier ontnomen, waardoor zij zich uiteindelijk minder verbonden voelen met het bedrijf. Dat is jammer’, vertelt Fred.
Zeker wanneer een organisatie al jaren functioneert op een strak aansturende wijze, kan het loslaten van controle spannend zijn. Hoe weet je welke mensen in staat zijn om zelf de volledige verantwoordelijkheid voor hun werk te dragen? Raken zij door de vrijheid niet juist de houvast kwijt waardoor hun werk tot heden erg goed verliep? En hoe ga je om met medewerkers die moeite hebben met deze verandering en de nieuwe verwachtingen die aan iedereen gesteld worden?
Kwetsbaarheid de kern van succes
Fred: ‘De antwoorden op deze vraagstukken vind je door open en eerlijk met elkaar te communiceren. Ik ben ervan overtuigd dat het menseigen is om je goed op je plek te willen voelen en dat medewerkers hiertoe stappen willen zetten, mits zij de kans hiertoe krijgen.
Dit vereist wel een flexibele houding vanuit het management. Je moet jezelf kwetsbaar kunnen opstellen en in staat zijn om toe te geven dat je medewerkers tot nu toe niet de tools gaf waarmee zij meester konden worden in hun takenpakket. Wanneer je dat kan én vervolgens je eigen verantwoordelijkheid neemt om de medewerkers beter te ondersteunen in hun autonomie – klinkt paradoxaal, hè – ontdek je dat je bedrijf vol zit met ruwe diamanten.’
Natuurlijk gaan we er vanuit dat toename van autonomie bij het gros van medewerkers goed verloopt en dat zij wél de juiste tools bij de hand hebben. Ook dan ben je nog niet klaar: de vrijheid om nieuwe ideeën uit te spreken kan zomaar leiden tot het besef dat je beste en onmisbare IT-medewerker eigenlijk een marketing mastermind is die broodnodige verbeteringen kan én wil doorvoeren, maar dat die absoluut niet passen bij zijn huidige functie. Durf je dan mee te bewegen en te schuiven met verantwoordelijkheden binnen verschillende afdelingen om de medewerker in zijn nieuwe rol wederom de vrijheid te geven om innovatieve ideeën waar te maken?
Aan de slag
Het klinkt allemaal als een ingrijpende verandering, maar gelukkig kun je deze vrijheid stapsgewijs inzetten om elke dag je medewerkers nét iets meer in hun kracht te laten staan. Fred legt uit wat zo’n eerste stap kan zijn: ‘Zorg er ten eerste voor dat de medewerkers zich gehoord voelen met de middelen die je op dit moment al hebt binnen je organisatie. Is er een ideeënstapel en wordt daar regelmatig naar gekeken door de uitvoerende afdelingen? Neem dit dan vaker mee in je interne communicatie. Zo normaliseer je het geven van horizontale of bottom-up feedback en stimuleer je de medewerkers om mee te denken over de ontwikkeling van het bedrijf. Het hoeft allemaal in ieder geval niet in één dag te gebeuren!’
