De vraag dringt zich op: zijn we in de zorg slachtoffer van een sluipend proces van kwaliteitsinflatie? In de economie betekent inflatie dat geld aan waarde verliest. Je portemonnee lijkt vol, maar je kunt er steeds minder mee. In de zorg lijkt iets vergelijkbaars gaande. Kwaliteit is overal zichtbaar — op dashboards, in accreditaties, in beleidsnota’s — maar steeds minder voelbaar. En dan is daar die achteloze opmerking in de Tweede Kamer: ‘Dan leveren we toch een beetje kwaliteit in?’ Alsof het over servetten in een vliegtuig gaat. Maar wat als die kwaliteitsafwaardering al jarenlang aan de gang is? Wat als de waarde van zorg stelselmatig is uitgehold, zonder dat we het doorhadden?

Wat is inflatie – en wat betekent dat voor de zorg?
Inflatie is een klassiek economisch fenomeen: het verlies aan koopkracht. Een euro blijft een euro, maar je krijgt er steeds minder voor terug. Ontwaarding dus, niet van vorm maar van inhoud. En precies dat lijkt met het begrip ‘kwaliteit’ in de zorg te zijn gebeurd.

Kwaliteit als concept is niet verdwenen; het is overvloediger dan ooit. Maar paradoxaal genoeg is haar waarde vervaagd. Er is inflatie van taal (‘hoogwaardige zorg’, ‘state-of-the-art behandeling’), van systemen (kwaliteitskaders, registraties), van beloften (waarde-gedreven zorg), maar tegelijk dalen patiënttevredenheid, medewerkersbetrokken­heid en tijd aan het bed. De buitenkant is intact, de binnenkant brokkelt af.

Kwaliteit: van ambacht naar algoritme
De devaluatie van kwaliteit begon niet gisteren. Ze wortelt in de jaren ’90, toen marktwerking haar intrede deed in de zorg. Ineens werd kwaliteit een verkoopargument, een object van vergelijking. Ziekenhuizen gingen ‘concurreren’ op wachttijden en klantbeleving, verzekeraars gingen sturen op uitkomst-­indicatoren en de overheid zette in op transparantie via publieke rapportages.

Dat bracht onmiskenbaar ook vooruitgang. Maar wat verloren ging, was de zachte, moeilijker meetbare kant van kwaliteit: menselijkheid, nabijheid, relationele zorg. De Amerikaanse medisch socioloog Ivan Illich waarschuwde al in de jaren ’70: ‘Hoe verder we zorg technologiseren en formaliseren, hoe meer we vervreemden van de oorspronkelijke bedoeling.’

De cijfers liegen niet (meer)
Hoewel kwaliteit als bureaucratisch systeem floreert, spreken de cijfers op andere fronten een ander verhaal:

• De tijd voor patiënten daalt structureel
  Gemiddeld besteden artsen en verpleegkundigen minder dan 50% van hun tijd aan directe patiëntenzorg (Nivel, 2023).
• De patiënttevredenheid stagneert 
  Vooral kwetsbare groepen ervaren minder betrokkenheid en aandacht (RIVM, 2023). 
• Burn-out onder zorgverleners stijgt 
  Ruim 1 op de 4 zorgprofessionals heeft burn-outklachten (CBS/TNO, 2023).
• Administratieve lasten exploderen
  Gemiddeld 40% van de werktijd van zorgprofessionals gaat op aan registratie en verantwoording (V&VN, 2022).
• Uitkomstmetingen blijven achter 
  Slechts 20% van de zorg maakt structureel gebruik van uitkomstinformatie in het behandelproces (Zorginstituut, 2022).