Tegelijkertijd verduurzamen en digitaliseren wordt wel een tweelingtransitie genoemd. Sommige organisaties zijn niet sterk in een van beide, sommige zijn sterk in een van beide en sommige in allebei. Annabel Aagaard en Wim Vanhaverbeke vertaalden dit in vier archetypen, gebaseerd op de mate van digitalisering en de mate van duurzaamheid. In de tabel zijn deze vier samengevat. Volgens Aagaard en Vanhaverbeke is juist de combinatie van digitalisering en duurzaamheid een krachtige hefboom voor organisaties die toekomstgericht willen innoveren, maar de vraag is natuurlijk hoe dat in de praktijk kan werken. We gingen daarmee aan de slag en besloten te focussen op materiële verbeteringen, zoals die voorkomen in de circulaire economie. We vroegen twaalf studenten van de deeltijdopleiding Technische Bedrijfskunde van Hogeschool Rotterdam om een circulaire verbetermogelijkheid te zoeken in de organisaties waar ze werkzaam zijn, die in zowel industrie, dienstverlening als (semi)overheid zaten. Met het oog op die circulaire kansen bekeken ze hoe je digitalisering kunt inzetten. Een mogelijk belangrijke barrière zijn de kosten: daarom wilden we ook weten wat de oplossing zou kosten of opleveren. Vervolgens analyseerden we de documenten van de studenten en we hielden diepte-interviews met zes van hen. Daaruit kwamen de kansen, barrières en suggesties die we verderop beschrijven.
Op zoek naar circulaire kansen
Centraal in het werk van de studenten stonden de circulaire kansen. De studenten analyseerden een waardenstroom in hun organisatie en gaven aan waar sprake was van ‘verlies van economische waarde’. Je kunt daarbij bijvoorbeeld denken aan iets dat kapot gaat in een product, waardoor het niet of minder goed te gebruiken is. Een voorbeeld is een losse naad in een kledingstuk. Een circulaire kans is dan bijvoorbeeld het herstellen van de naad, waarmee je de gebruiksduur van het kledingstuk verlengt. Er zijn vele mogelijke circulaire kansen, zo bleek ook uit de resultaten van de studenten. Zo verminderde de een met digitalisering de hoeveelheid gebruikt papier in de administratieve afhandeling van het onderhoudsproces. De ander maakte een herontwerp van een product, zodat onderdelen makkelijker opnieuw te gebruiken zijn of de levensduur van het product wordt verlengd. Soms betroffen de kansen het terugwinnen van energie, het verminderen van water-, energie- en materiaalverbruik of de uitstoot van CO2 door het elimineren van onnodige werkzaamheden.
Een voorbeeld van het aanbieden van tweedehands apparatuur
Een specialist in audiovisuele maatwerkoplossingen wil de bedrijfsvoering verduurzamen en circulair maken zonder dat de kwaliteit van de producten wordt aangetast. Daarvoor wil het bedrijf gebruikte apparatuur terugkopen, deze refurbishen en de producten weer verkopen. Dit kan leiden tot minder afval, meer hergebruik en nieuwe werkgelegenheid en opleidingskansen bij het refurbishen. Hierbij is digitalisering belangrijk: klanten bieden tweedehands apparatuur aan via een online formulier, waarna het bedrijf een aanbod doet. Met het online formulier wordt het terugkoopproces gestroomlijnd, kan het refurbish- en verkoopproces efficiënt worden beheerd en is snel schakelen tussen inkoop, verwerking en verkoop mogelijk. Het bedrijf verwacht hiermee winstgevender te worden.
Wat belemmert of stimuleert circulariteit in organisaties?
Ons uitgangspunt was dat draagvlak op het gebied van circulariteit vereist is om een circulaire kans te vervullen. Daarvoor onderzochten de studenten de ‘circulaire volwassenheid’ in de betreffende organisaties. Hoewel diverse onderzoekscans beschikbaar waren, kozen bijna alle studenten voor de ‘Quickscan Circulair Businessmodel’. Deze sloot goed aan bij de betreffende organisaties, heeft een korte en makkelijk in te vullen vragenlijst en geeft snel inzicht. Uit de scans bleek dat de circulaire volwassenheid veelal laag was. Soms was er wel een visie of waren er plannen, maar een doorvertaling in de organisatie kwam nauwelijks voor. Ook bleken de eerdergenoemde economische motieven leidend. De studenten bespraken de volwassenheid met vertegenwoordigers in hun organisatie en daaruit kwamen circulaire ‘versnellers’ en ‘vertragers’ naar voren. De meest genoemde versneller was het creëren van een duidelijke focus op circulariteit binnen de organisatie. Er bleken weliswaar vaak latente ideeën aanwezig over verduurzaming, maar die komen niet van de grond zonder een duidelijke prikkel of urgentie om actie te ondernemen.
Verder lezen?
Leden lezen het (online) magazine en alle artikelen, ook bezoek je onze events gratis of met korting.
Ben jij verantwoordelijk voor QHSE binnen jouw organisatie? Dan is Kwaliteit in Bedrijf voor jou dé bron om geïnformeerd te blijven over jouw vakgebied. Lid worden kan al vanaf € 8,75 ex. BTW per maand.
