Af en toe komen ze voorbij in het nieuws: ongelukken in de procesindustrie. Vaak zijn de gevolgen groot. Soms omdat er ongelukken plaatsvinden, maar vaak ook omdat processen stilvallen en opnieuw moeten worden opgestart. Veiligheid is dus een belangrijk item. Het SIL (Safety Integrity Level) Platform komt nu met een derde publicatie met praktische tips en eisen over effectieve beveiliging en op welke manier deze eisen kunnen worden vastgelegd.
Onder auspiciën van de leden van het SIL Platform zijn de afgelopen jaren twee publicaties uitgebracht. De ‘gele’ uitgave betrof een algemene introductie voor het toepassen van SIL in de procesindustrie. De rode publicatie is bedoeld als een beknopte ‘best practice’ op het in kaart brengen van de risico’s in de procesindustrie. Nu volgt een groene gids met als centrale vraag: Hoe kom je tot een effectieve beveiliging in de procesindustrie en wat zijn de eisen die aan de beveiliging moeten worden gesteld en op welke manieren kun je die eisen eenduidig vastleggen?
SIL Platform
Het SIL Platform is een onafhankelijke klankbordgroep, die werkt aan veiligheid in de procesindustrie aan de hand van IEC 61508 en 61511-1. Het platform is gelinkt aan normcommissie NEC 65 ‘Industrieel meten, regelen en automatiseren’. NEC 65 verzorgt de Nederlandse inbreng in het werk van IEC/TC 65 ‘Industrial measurement, control and automation’. De ruim vijftig leden van dit platform vertegenwoordigen uiteenlopende partijen, zoals eindgebruikers, ingenieursbureaus, leveranciers, fabrikanten en consultancybedrijven. De leden vergaderen enkele malen per jaar. Door de onderlinge uitwisseling van kennis vormen zij een nuttige klankbordgroep voor de desbetreffende normcommissie bij het opstellen, interpreteren of herzien van normen.
Safety Requirement Specification
De paraplu-standaard voor veiligheidssystemen is IEC 61508 ‘Functionele veiligheid van elektrische/elektronische/programmeerbare elektronische systemen’. Deze IEC 61508 is bedoeld als basisnorm voor de veiligheid die, onafhankelijk van de toepassing (medisch, nucleair, proces, machine, vervoer), betrekking heeft op de functionele veiligheid van de genoemde systemen. Het is de centrale norm waaraan apparatuur die voor veiligheid wordt toegepast moet voldoen. Met de norm worden de eisen aan de veiligheidssystemen en onderdelen daaruit gedefinieerd. In het geval van SIL-gecertificeerde apparatuur wordt gerefereerd aan deze norm.
De internationale standaard voor de functionele veiligheid in de procesindustrie is de IEC 61511 ‘Functionele veiligheid- Veiligheidssystemen voor procesindustrie-Deel 1: raamwerk, definities, systeem, hardware en applicatieprogrammeringsvereisten’. Deze beschrijft de gehele levenscyclus van beveiligingssystemen. De eerste fase uit deze levenscyclus is het in kaart brengen van de procesrisico’s, beschreven in de rode publicatie. De volgende fase is het beschrijven en het specificeren van de benodigde beveiligingssystemen om het onderkende risico terug te brengen tot een aanvaardbaar risico. De eisen worden vervolgens vastgelegd in een zogenaamd SRS (Safety Requiremenent Specification). Deze eisen worden verder toegelicht in begrijpelijk taal in de groene publicatie.
Leon Heemels is senior Functional Safety Consultant bij RMT Solutions in Sittard en één van de samenstellers van het groene boekje. (mede-auteurs: André Fijan, Teun Top, Anton Prins, red. ) ‘In deze publicatie worden de 29 eisen behandeld waarmee een beveiligingsvoorziening moet worden gespecificeerd. Deze 29 eisen vormen samen de Safety Requirement Specification (SRS), zoals beschreven in NEN-EN-IEC 61511-1:2017. Er is een duidelijke en begrijpelijke beschrijving van de eisen van deze SRS gemaakt met uitleg in het Nederlands en hoe er mee om te gaan. Dat doen we aan de hand van overzichtelijke templates. Een en ander wordt verduidelijkt aan de hand van praktijkvoorbeelden. Maar er zijn ook voorbeelden van praktische hulpmiddelen en sofwaretools. Ook worden de voor- en nadelen van de verschillende oplossingen naast elkaar gezet. Tevens noemen we enkele beschikbare softwaretools die op de markt verkrijgbaar zijn, zoals onder andere aeShield, Dymenzions en exSILentia.’
Snelheid
Een concreet voorbeeld van één van die 29 eisen is de omschrijving van de snelheid waarmee een beveiligingssysteem in werking moet treden. Heemels: ‘In de biochemie heb je soms te maken met heel trage processen. Daar heb je misschien wel te maken met een reactiesnelheid van enkele uren of soms wel dagen, dat loopt dus niet zo’n vaart. In de zware industrie is het een heel ander verhaal. Een overspeedbeveiliging van een turbine-aangedreven compressor in bijvoorbeeld de olie-industrie moet in een fractie van een seconde kunnen reageren om grote incidenten als gevolg van het op hol slaan te voorkomen.’ Een ander concreet voorbeeld is het vereiste SIL waaraan het beveiligingssysteem moet voldoen. Hoe hoger het procesrisico, hoe hoger het SIL.
Voor wie?
‘De publicatie is bestemd voor iedereen die op wat voor manier dan ook actief is in de procesindustrie. Het SRS is van belang door de gehele levenscyclus van het systeem. Van het in kaart brengen van de risico’s van het proces en het ontwerp, tot en met het testen, in bedrijf stellen, opereren, onderhoud en ontmantelen aan toe. En het zijn niet alleen grote bedrijven die hiermee te maken hebben. Binnen de chemische industrie bijvoorbeeld heb je heel veel kleine bedrijven die actief zijn in de procesindustrie. De grote organisaties hebben vaak hun eigen specialisten in dienst, die toezicht houden op de veiligheid. Bij kleine bedrijven is dat veel lastiger, want die hebben vaak geen eigen veiligheidsexpert op de loonlijst. Juist voor hen is dit een heel waardevolle publicatie’, zegt Heemels, die benadrukt dat deze publicatie van het SIL Platform geen wetgeving is. ‘De wet zegt: je moet de risico’s in kaart brengen om deze vervolgens aantoonbaar effectief te beveiligen en te reduceren tot een aanvaardbaar risico. Hoe je dat doet, moet je zelf weten, maar volg je NEN-EN-IEC 61511-1:2017, dan voldoe je aan de wet. De groene publicatie is daarbij een uitstekend hulpmiddel.’
Meer informatie
Meer informatie over het SIL platform? Neem contact op met Consultant Rianne Boek
via tel. 015 2 690 194 of elektrische-installaties@nen.nl.
Download de publicatie ‘A practical approach to a Safety Requirement Specification’